भारताचा पहिला औद्योगिक धोरण ठराव कधी जाहीर करण्यात आला?

योग्य उत्तर 1948 आहे.

Key Points

• भारताचे पहिले औद्योगिक धोरण विधान हे औद्योगिक धोरण ठराव म्हणून ओळखले जाते.
• 1948 मध्ये याची घोषणा करण्यात आली.
• उद्योजक आणि अधिकार या दोन्ही रूपात औद्योगिक विकासात राज्याची भूमिका परिभाषित केली आहे.
• औद्योगिक धोरण ठराव, 1948 मध्ये असे नमूद केले आहे की भारत एक मिश्रित आर्थिक मॉडेल असणार आहे.
• उद्योग (विकास आणि नियमन) कायदा हा 1951 मध्ये मंजूर झाला.
• औद्योगिक धोरण ठराव, 1948 लागू करण्यासाठी तो पारित करण्यात आला.

Additional Information

• भारताच्या औद्योगिक धोरणाने उद्योगांचे चार विस्तृत क्षेत्रांमध्ये वर्गीकरण केले आहे:
  • धोरणात्मक उद्योग (सार्वजनिक क्षेत्र) - यात शस्त्रास्त्रे आणि दारूगोळा निर्मिती, अणुऊर्जेचे उत्पादन आणि नियंत्रण आणि रेल्वे वाहतुकीची मालकी आणि व्यवस्थापन यांचा समावेश आहे. हे उद्योग भारताच्या केंद्र सरकारची विशेष मक्तेदारी बनले.
  • मूलभूत/मुख्य उद्योग (सार्वजनिक-सह-खाजगी क्षेत्र) - यामध्ये कोळसा, लोखंड आणि पोलाद, विमान निर्मिती, जहाज बांधणी, टेलिफोन, तार आणि वायरलेस उपकरणे आणि खनिज तेल यांचा समावेश होतो. या श्रेणीतील नवीन उपक्रम केवळ राज्य सरकारच सुरू करू शकते.
  • महत्त्वाचे उद्योग (नियंत्रित खाजगी क्षेत्र) - यामध्ये यंत्र साधने, रसायने, खते, अलोहीय धातू, रबर उत्पादक, सिमेंट, पेपर, न्यूजप्रिंट, ऑटोमोबाईल्स, इलेक्ट्रिक इंजिनीअरिंग इत्यादी मूलभूत महत्त्वाच्या उद्योगांचा समावेश होतो ज्यासाठी केंद्र सरकारला योजना आणि नियमन करणे आवश्यक वाटेल.
  • इतर उद्योग (खाजगी आणि सहकारी क्षेत्र) - यामध्ये खाजगी क्षेत्र, वैयक्तिक तसेच सहकारी यांच्यासाठी मुक्त असलेले उद्योग समाविष्ट आहेत.