निम्नलिखितेषु का अधः-ऊर्ध्वं श्रवणस्य उप-योग्यता (Bottom up Sub Skill of Listening) न भवति -

This question was previously asked in
CTET Paper 2 Social Science 23rd Dec 2021 (English-Hindi-Sanskrit)
View all CTET Papers >
  1. प्रमुखतथ्यानाम् अभिज्ञानम्।
  2. तथ्यानां चयनम्।
  3. बलाघातयुक्तानां मात्राणाम् अन्वेषणम्।
  4. मुख्यविचाराणाम् अन्वेषणम्।

Answer (Detailed Solution Below)

Option 4 : मुख्यविचाराणाम् अन्वेषणम्।
Free
CTET CT 1: TET CDP (Development)
76.3 K Users
10 Questions 10 Marks 8 Mins

Detailed Solution

Download Solution PDF

प्रश्नानुवाद - निम्नलिखित में से कौनसी अध-ऊर्ध्व श्रवण की उप-योग्यता (Bottom up Sub Skill of Listening) नहीं होती है। -

स्पष्टीकरण - दिये गये विकल्पों में मुख्य विचारों का अन्वेषण करना अध ऊर्ध्व श्रवण की उप योग्यता नहीं है। अपितु यह पठन कौशल से सम्बद्ध है, जिसमें पढ़कर किसी विषयवस्तु के मुख्य विचारों का अन्वेषण या उन्हें ग्रहण किया जाता है।

Important Pointsशिक्षण प्रक्रिया में अनेक विधियों/ उपागमों का प्रयोग किया जाता है। इनमें ये दो उपागम/प्रणाली मुख्य है-

  • ऊर्ध्वगामी-प्रणाली (Bottom-up approach):- ‘सरल से जटिल की ओर’ इस प्रकार का दृष्टिकोण रखने वाली प्रणाली। जिसमें पहले सरल विषयों का और फिर कठिन विषयों का समावेश किया जाता है। अर्थात् (नीचे से ऊपर की ओर जाना)
  • अधोगामी-प्रणाली (Top-down approach):- जिसमें ऊपर से नीचे की ओर की प्रवृत्ति समाविष्ट होती है। जैसे यहाँ पहली कक्षा के लिए भाषा के पाठ्य पुस्तक के प्रारम्भ में कविता और कथा दी जाती है, उसके बाद अक्षरों का लेखन आरम्भ होता है। पहली कक्षा में अक्षर ज्ञान के बिना कथा और कविता को पढ़ना कठिन है। तथापि कथा और कविता के माध्यम से भाषा के प्रति रुचि जागृत करके फिर विषय की ओर आकृष्ट करने के लिए यह प्रणाली प्रयुक्त होती है। (ऊपर से नीचे की ओर/कठिन से सरल की ओर)

 

अतः कहा जा सकता है कि अध ऊर्ध्व श्रवण की उप योग्यता मुख्य विचारों का अन्वेषण करना यह नहीं है। यह पठन कौशल से सम्बन्धित है।

Additional Information

अन्य विकल्पों का स्पष्टीकरण -

  • प्रमुखतथ्यानाम् अभिज्ञानम् - (प्रमुख तथ्यों का ज्ञान होना।) - यह श्रवण और पठन दोनों से सम्बन्धित है, जिसमें प्रमुख तथ्य का ज्ञान होता है।
  • तथ्यानां चयनम् (तथ्यों का चयन करना) - तथ्यों का चयन श्रवण और पठन द्वारा किया जा सकता है।
  • बलाघातयुक्तानां मात्राणाम् अन्वेषणम्। (बलाघातयुक्त मात्राओं का अन्वेषणम्।) - यह श्रवण से सम्बन्धित है, जिसमें सुनकर मात्राओं का अनुमान लगााया जाता है कि किसी शब्द में कौनसी मात्रा है।) (ये तीनों ही श्रवण से सम्बन्धित हैं।)
Latest CTET Updates

Last updated on Apr 30, 2025

-> The CTET 2025 Notification (July) is expected to be released anytime soon.

-> The CTET Exam Date 2025 will also be released along with the notification.

-> CTET Registration Link will be available on ctet.nic.in.

-> CTET is a national-level exam conducted by the CBSE to determine the eligibility of prospective teachers.  

-> Candidates can appear for CTET Paper I for teaching posts of classes 1-5, while they can appear for CTET Paper 2 for teaching posts of classes 6-8.

-> Prepare for the exam with CTET Previous Year Papers and CTET Test Series for Papers I &II.

More भाषा कौशल Questions

Get Free Access Now
Hot Links: teen patti master teen patti plus teen patti master update teen patti master downloadable content