विकारी शब्द MCQ Quiz in हिन्दी - Objective Question with Answer for विकारी शब्द - मुफ्त [PDF] डाउनलोड करें

सर्वनाम - नामांची पुनरावृत्ती टाळण्यासाठी नामांऐवजी वापरल्या जाणाऱ्या विकारी शब्दाला सर्वनाम असे म्हणतात.

सर्वनामाचे  खालील सहा प्रकार पडतात .

1. पुरुषवाचक 
2. दर्शक 
3. संबंधी 
4. प्रश्नार्थक 
5. सामान्य /अनिश्चित 
6. आत्मवाचक 

आत्मवाचक सर्वनाम - आपण,स्वतः, निज या सर्वनामांचा वापर कर्त्यानंतर केल्यास त्याचा त्यांचा अर्थ स्वतः असा होतो.त्यामुळे ती आत्मवाचक सर्वनामे होतात.

उदा.

• मी स्वतःत्याला पहीले.
• तू स्वतः मोटर चालवशील का?
• तो आपण होवून माझ्याकडे आला.
• तुम्ही स्वतःला काय समजतात.

आपण या शब्दाची जात पुरुषवाचक सांगावी तर स्वतः या शब्दाची जात आत्मवाचक सांगावी तसेच निज हा शब्द निश्चित आत्मवाचक सर्वनाम आहे.वरील दिलेल्याप्रमाणें निज हे निश्चित आत्मवाचक सर्वनाम आहे व बाकी आम्ही,ते,आपण हे पुरुषवाचक सर्वनाम आहेत.

अशा प्रकारे वरील निज हा योग्य पर्याय आहे.

मुख्य काळ ३ आहेत-

1. वर्तमानकाळ
2. भूतकाळ
3. भविष्यकाळ

काळांचे उपप्रकार-

1. अपूर्ण काळ
2. पूर्ण काळ
3. रीति काळ

Important Pointsरीतिकाळ- रीतिकाळ हा तिन्ही काळामध्ये लागू होतो. 
एखादी क्रिया भूतकाळात सतत करण्याची कर्त्याची रीत असेल तर तो रीतिभूतकाळ असतो.
उदा- मधु लाडू खात असे.

अशाप्रकारे प्रस्तुत पर्यायांपैकी 'सोडवत असे' हे रीति भूतकाळातील क्रियापद आहे.

उत्तर - आंधळा मागतो एक डोळा देव देतो दोन डोळे.

Important Pointsविशेषणसाधित नाम - बऱ्याचदा विशेषणांचा उपयोग नामाप्रमाणे केला जातो अशा वेळी विशेषणांना नामाप्रमाणे विभक्ती प्रत्यय लागू शकतात.

उदा. श्रीमंत माणसांना गर्व असतो. (विशेषण). श्रीमंतांना गर्व असतो. (नाम)

• नकट्या मुलीच्या लग्नाला सतराशे विघ्ने. हे मुली शब्दाचे विशेषण आहे. नकटीच्या लग्नाला सतराशे विघ्ने. हे योग्य विशेषणसाधित नाम असलेले वाक्य आहे.
• दुष्ट माणसांचा शेवट नेहमी वाईटच होतो. हे माणूस या शब्दाचे विशेषण आहे. दुष्टांचा शेवट नेहमी वाईटच होतो. हे योग्य विशेषणसाधित नाम असलेले वाक्य आहे.
• भित्र्या माणसापाठी ब्रह्मराक्षस. हे माणूस या शब्दाचे विशेषण आहे. भित्र्यापाठी ब्रह्मराक्षस हे योग्य विशेषणसाधित नाम असलेले वाक्य आहे.
• अशा प्रकारे वरील पर्यायांपैकी केवळ आंधळा मागतो एक डोळा देव देतो दोन डोळे हा पर्याय योग्य आहे.
• जर येथे आंधळा माणूस असा उल्लेख असता तर हा देखील विशेषणसाधित नाम झाला नसता. परंतु केवळ आंधळा मागतो असा उल्लेख केल्याने व माणूस हा शब्द अध्याहृत घेतल्याने हे विशेषणसाधित नाम आहे.

Additional Information नाम - व्यक्तीच्या, स्थळांच्या, प्राण्यांच्या नावाला दिलेले जे नाव असते त्याला नाम असे म्हणतात. उदा. महेश, मुंबई, पर्वत इत्यादी

नामाचे एकूण तीन प्रकार पडतात.

1. सामान्यनाम
2. विशेषनाम
3. भाववाचक नाम

सामान्यनाम - एकाच जातीच्या समान गुणधर्मांमुळे दिल्या जाणाऱ्या नामास सामान्यनाम असे म्हणतात.  उदा. मुलगा, शहर, प्राणी इत्यादी

सामान्यनामाचे दोन प्रकार पडतात.

पदार्थवाचक नाम - जे पदार्थ शक्यतो लिटर, मीटर किंवा किलो ग्रॅम मध्ये मोजले जातात किंवा संख्येत मोजले जात नाहीत त्या घटकांच्या नावाला पदार्थवाचक नामे म्हणतात. उदा. तांबे, कापड, मीठ, पाणी

समूहवाचक नाम - समान गुणधर्म असणाऱ्या अनेक घटकांच्या एकत्रित समूहाला दिलेल्या नावाला समूहवाचक नाम म्हणतात. उदा. मोळी, जुडी, ढिगारा

विशेषनाम - विशिष्ट प्राणी, शहर, देश,व्यक्ती,  स्थळ, पर्वत, पक्षी, नदी किंवा वस्तू यांमधून एखाद्या विशिष्ट नामाचा बोध होत असेल तर त्यास विशेषनाम असे म्हणतात.  

उदा. नागपूर, जपान, भरत, हिमालय, पोपट, गोदावरी, इत्यादी

भाववाचक नाम /धर्मवाचक नाम - प्राण्यांच्या किंवा वस्तूंच्या नामामध्ये असलेला धर्माचा, एखाद्या गुणांचा किंवा एखाद्या भावाचा बोध होत असेल तर त्यास भाववाचक / धर्मवाचक नाम असे म्हणतात. उदा. गोडी, आनंद, गुलामगिरी, कीर्ती, चांगुलपणा, धैर्य, हास्य  इत्यादी

उत्तर- (a) - (iii), (b) - (iv), (c) - (i), (d) - (ii)

Important Pointsसंख्या विशेषणाचे पाच प्रकार पुढीलप्रमाणे आहेत-

1. गणनावाचक संख्या विशेषण - ज्या विशेषणाचा उपयोग वस्तूची गणती किंवा गणना करण्यासाठी होतो त्या विशेषणाला गणनावाचक विशेषण असे म्हणतात उदा. तेरा भाषा, एक तास, पन्नास रुपये यांत दहा, तेरा, एक, आणि पन्नास ही गणनावाचक विशेषणे आहेत.

गणनावाचक संख्या विशेषणाचे तीन प्रकार पडतात.

i. पूर्णांक वाचक - पाच, सहा, अठरा, बारा

ii. अपूर्णांक वाचक - पावशेर, अर्धा, सव्वा, दीड

iii. साकल्य वाचक - पाचही मैत्रिणी, दोन भाऊ

2. क्रमवाचक संख्या विशेषण - वाक्यामधील जे विशेषण वस्तूचा क्रम दर्शविते त्या विशेषणाला क्रमवाचक विशेषण असे म्हणतात. उदा. पहिले दुकान, सातवा बंगला, पाचवे वर्ष

3. आवृत्तिवाचक संख्या विशेषण - वाक्यामधील जे विशेषण संख्येची किती वेळा आवृत्ती झाली ते दर्शविते त्यास आवृत्तिवाचक विशेषण असे म्हणतात. उदा. तिप्पट मुले, दुप्पट रस्ता, दुहेरी रंग

4. पृथकत्ववाचक संख्या विशेषण - जी विशेषणे पृथ्वकत्व म्हणजे वेगळा बोध करून देतात त्यांना पृथकत्ववाचक संख्या विशेषण असे म्हणतात. उदा. मुलींनी पाच-पाचचा गट करा, प्रत्येकाने चार-चार प्रश्न सोडवा

5. अनिश्चित संख्या विशेषण - ज्या विशेषणाद्वारे नामांची निश्चित संख्या किंवा प्रमाण व्यक्त होत नाही अशा विशेषणाला अनिश्चित संख्या विशेषण असे म्हणतात. उदा. काही मुले, थोडी जागा, भरपूर पाणी

Additional Informationविशेषणाचे प्रकार तीन आहेत-

1. गुणवाचक विशेषण
2. संख्यावाचक विशेषण
3. सार्वनामिक विशेषण

नामाबद्दल विशेष माहिती सांगणाऱ्या शब्दाला विशेषण असे म्हणतात.

उदाहरणे चांगली मुलगी, काळा कुत्रा, पाच टोप्या वगैरे. यांत चांगली, काळा, पाच ही विशेषणे आणि मुलगी, कुत्रा, टोप्या ही विशेष्ये आहेत. 

1. गुणवाचक विशेषण - नामाचा कोणत्याही प्रकारचा गुण किंवा विशेष माहिती दाखविणाऱ्या विशेषणाला गुणवाचक विशेषण असे म्हणतात. उदा. हिरवे रान, शुभ्र ससा, निळे आकाश. यांत हिरवे, शुभ्र आणि निळे ही गुणविशेषणे आहेत.

2. संख्या विशेषण - ज्या विशेषणांच्या योगाने नामाची संख्या दाखविली जाते त्यास संख्या विशेषण असे म्हणतात. संख्या विशेषणाचे पाच प्रकार आहेत. गणनावाचक संख्या विशेषण, क्रमवाचक संख्या विशेषण, आवृत्तीवाचक संख्या विशेषण, पृथकत्ववाचक संख्या विशेषण आणि अनिश्चित संख्या विशेषण

3. सार्वनामिक विशेषण - सर्वनामांपासून बनलेल्या विशेषणांना सार्वनामिक विशेषण असे म्हणतात. उदा. हे झाड, ती मुलगी, तो पक्षी.

वाक्याची रचना-
वाक्यात येणारे शब्द कोणत्या क्रमाने यावेत याबाबत असा कोणताही नियम नाही; तथापि वाक्यातील शब्द विभक्तीच्या अनुक्रमाने यावेत व एखाद्या शब्दाशी निकट संबंध दर्शविणारे शब्द त्या शब्दाजवळच असावेत असा संकेत मात्र निश्चितच आहे. वाक्यातील शब्दांची रचना ही नियमांना धरून आहे.

Important Pointsवाक्यरचनेचे नियम-

• कर्ता हा त्याच्या विशेषणासह वाक्यात सुरूवातीला आला पाहिजे. 
• क्रियापद आणि क्रियेचे प्रकार दर्शविणारे शब्द हे आपल्या क्रियाविशेषणासह वाक्याच्या शेवटी आले पाहिजे.
• कर्म किंवा वाक्यात कर्म नसेल तर विधानपूरक हे त्याच्या विशेषणासह वाक्याच्या मध्यभागी येते.
• वाक्यात उभयान्वयी अव्ययाचा उपयोग करण्यात आला असेल तर ते अव्यय ज्या दोन शब्दांना किंवा वाक्यांना जोडते त्याच्या अनुसंगाने मध्यभागी आले पाहिजे.
• जर वाक्यात केवलप्रयोगी अव्यय किंवा संबोधनाचा उपयोग करण्यात आला असेल तर ते वाक्याच्या सुरूवातीला आले पाहिजे. अशा प्रकारे वाक्याची रचना केली जाते.

अशाप्रकारे वाक्यरचना करतांना कर्ता हा वाक्याच्या विशेषणासह वाक्यात सुरुवातीला आला पाहिजे. म्हणून विशेषण हे उत्तर बरोबर आहे.

क्रियापद- क्रियापद म्हणजे वाक्याचा अर्थ पूर्ण करणारा क्रियावाचक शब्द होय.

उदा. बसणे. धावणे, चालणे इ. 

क्रियापदाचा विचार करतांना क्रियापदांच्या अन्य प्रकारांचा ही विचार करावा लागतो. जसे की-

1. संयुक्त-सहायक क्रियापदे
2. सिद्ध व साधित क्रियापदे
3. प्रयोजक व शक्य क्रियापदे
4. अनियमित क्रियापदे
5. भावकर्तृक क्रियापदे

Important Pointsसंयुक्त क्रियापदे-

• जे क्रियापद धातुसाधित व सहाय क्रियापद मिळून बनले असते, अशा क्रियापदाना संयुक्त क्रियापदे असे म्हणतात.
• पण त्याला एक अट असते ती म्हणजे या संयुक्त क्रियापदाने दर्शविलेली क्रिया एकच असायला हवी. त्या दोन वेगवेगळ्या असून चालणार नाही.

उदा. 'मी लिहित आहे.'
'लिहित आहे' हे संयुक्त क्रियापद आहे. येथे लिहिण्याची क्रिया व असण्याची क्रिया अशा दोन क्रिया नसून लिहिणे असा अर्थ होतो. यातील दोन शब्दांनी मिळून एकाच क्रियापदाचा बोध होतो.

उत्तर- सर्वनाम

नाम- प्रत्यक्षात असणाऱ्या किंवा कल्पनेने जाणलेल्या वस्तूंना किंवा त्यांच्या गुणधर्मांना दिलेली जी नावे, त्यांना व्याकरणात नामे असे म्हणतात. 
नामांचे वर्गीकरण-

1. धर्मिवाचक
2. धर्मवाचक

Key Pointsधर्मिवाचक-

• गुण म्हणजे धर्म. गुण ज्यामध्ये असतो तो धर्मी. कुठलाही गुण स्वतंत्रपणे अस्तित्वात नसतो. तो कुठल्या ना कुठल्या पदार्थात, वस्तूत, व्यक्तीत असतो. म्हणून ज्या नामांनी गुण धारण करणाऱ्या प्राण्यांचा वा पदार्थांचा वा त्यांच्या समुदायांचा बोध होतो त्या नामांना 'धर्मिवाचक नामे' म्हणतात. 
• गुण असलेल्या सजीव प्राण्यांचा वा निर्जीव वस्तूंचा निर्देश करणारी ती धर्मिवाचक. 
• धर्मिवाचक नामे दोन प्रकारची असतात- १. सामान्यनाम आणि २. विशेषनाम

• ज्या नामाने प्राणी किंवा वस्तू यांच्यामध्ये असलेल्या गुण, धर्म किंवा भाव यांचा बोध होतो त्याला 'भाववाचक नाम' किंवा 'धर्मवाचक नाम' असे म्हणतात. 
• उदा. धैर्य, कीर्ती, चांगुलपणा, वात्सल्य, गुलामगिरी, आनंद, इ. 
• पदार्थाचा गुण किंवा धर्म हा स्वतंत्र किंवा वेगळा असत नाही. 
• तो कोणत्यातरी जड वस्तूच्या अथवा व्यक्तीच्या आश्रयाने राहतो.

• ज्या नामाने जातीचा बोध होत नसून त्या जातीतील एका विशिष्ट व्यक्तीचा, प्राण्याचा किंवा वस्तूचा बोध होतो, त्यास 'विशेषनाम'असे म्हणतात. 
• उदा. राम, हरी, गंगा, भारत, हिमालय, इ.

सर्वनाम-

• नामांची पुनरावृत्ती टाळण्यासाठी नामांऐवजी वापरल्या जाणाऱ्या विकारी शब्दाला सर्वनाम असे म्हणतात.

सर्वनामाचे  खालील सहा प्रकार पडतात.

1. पुरुषवाचक 
2. दर्शक 
3. संबंधी 
4. प्रश्नार्थक 
5. सामान्य /अनिश्चित 
6. आत्मवाचक

प्रस्तुत स्पष्टीकरणावरूनलक्षात येते की, धर्मिवाचक, धर्मवाचक, विशेषनाम, सर्वनाम यापैकी सर्वनाम हा नामाचा प्रकार नाही.

​नाम : सृष्टीतील कोणत्याही घटकाला ओळखण्यासाठी वापरण्यात येणाऱ्या विकारी शब्दास नाम असे म्हणतात.

उदा : कागद, राग, स्वर्ग इ.

नामाचे मुख्य तीन प्रकार पडतात.

1. सामान्यनाम 
2. विशेषनाम
3. भाववाचक नाम 

१) सामान्यनाम : एखाद्या समूहातील प्रत्येक घटकाला त्यांच्या समान गुणधर्मामुळे जे एकच नाम दिले जाते त्याला सामान्यनाम असे म्हणतात.

उदा : मुलगी, ग्रह, तारा इ.

२) विशेषनाम : ज्या नामांमधून एखाद्या विशिष्ट वस्तूचा, व्यक्तीचा, प्राण्याचा बोध होत असेल तर त्यास विशेषनाम असे म्हणतात.

उदा :  ताजमहाल, सूर्य, चंद्र इ.

३) भाववाचक नाम : गुणधर्म व भाव दर्शविणाऱ्या शब्दांना भाववाचक नाम असे म्हणतात.

उदा : श्रीमंती, गर्व.

खालील प्रत्यय वापरून भाववाचक नामे साधता येतात. 

मनुष्य या शब्दाला त्व हा योग्य प्रत्यय लागतो म्हणून मनुष्यत्व हे त्याचे योग्य भाववाचक नाम आहे.

उत्तर व स्पष्टीकरण – अनियमित क्रियापद 
क्रियापद म्हणजे वाक्याचा अर्थ पुर्ण करणारा क्रियावाचक शब्द होय. क्रियापदातील क्रियावाचक शब्दाला ‘धातू’ असेही म्हणतात. 
क्रियापदाचे दोन प्रकार पडतात- 

1. सकर्मक क्रियापद 
2. अकर्मक क्रियापद 

काही क्रियापदांना काळ व अर्थ यांचे प्रत्यय वेगळयाच प्रकारांनी लावले जातात. त्यांना अनियमित क्रियापदे म्हणतात. 
उदा. मला शिरा पाहिजे, घरात पीठ नाही. असे काम करु नये. मागे जाऊ नये. 

• आहे 
• नये
• नको
• पाहिजे
• नव्हे

ही अनियमित क्रियापदे आहेत. 

विशेषण- नामाबद्दल विशेष माहिती सांगणार्‍या शब्दास विशेषण असे म्हणतात.

विशेषणाचे प्रमुख 3 प्रकार पडतात-

1. गुणवाचक विशेषण
2. संख्यावाचक विशेषण
3. सार्वनामिक विशेषण

Key Pointsसंख्या विशेषण : ज्या विशेषणांच्या योगाने नामाची संख्या दाखविली जाते त्यास संख्या विशेषण असे म्हणतात.

संख्या विशेषणाचे पाच प्रकार आहेत.

1. गणना वाचक संख्या विशेषण
2. क्रम वाचक संख्या विशेषण
3. आवृत्ती वाचक संख्या विशेषण
4. पृथ्वकत्व वाचक संख्या विशेषण
5. अनिश्चित संख्या विशेषण

Important Pointsअनिश्चित संख्याविशेषण- ज्या विशेषणाव्दारे नामाची निश्चित संख्या व्यक्त होत नाही अशा विशेषणाला अनिश्चित संख्या विशेषण असे म्हणतात. उदा- काही मुले, थोडी जागा, भरपूर पाणी इ.

'चहामध्ये थोडे पाणी टाका.' या उदाहरणात थोडे या शब्दाचा प्रयोग झाल्यामुळे हे वाक्य संख्यावाचक विशेषण​ ठरते.