शब्दानाम् अर्थस्पष्टीकरणापेक्षया उत्तमापद्धतिः – 

This question was previously asked in
CTET Dec 2018 Paper 2 Maths & Science (L - I/II: Hindi/English/Sanskrit)
View all CTET Papers >
  1. शब्दानां विवरणम्
  2. शब्दकोशं दृष्ट्वा विवरणम्
  3. वाक्येषु शब्दप्रयोगद्वारा अर्थान् अनुमातुम् अवकाशकल्पनम्
  4. भाषाशिक्षणमाध्यमेन शब्दार्थानां स्पष्टीकरणम्

Answer (Detailed Solution Below)

Option 3 : वाक्येषु शब्दप्रयोगद्वारा अर्थान् अनुमातुम् अवकाशकल्पनम्
Free
CTET CT 1: TET CDP (Development)
73.3 K Users
10 Questions 10 Marks 8 Mins

Detailed Solution

Download Solution PDF

प्रश्न का अनुवाद - शब्दों के अर्थ स्पष्टीकरण की अपेक्षा से उत्तमा पद्धति है ____

स्पष्टीकरण - 

बच्चा किसी भी भाषा के शब्दों का अर्थ तब आत्मसात् करता है जब वह उन वस्तुओं अथवा शब्दों को स्वयं के जीवन से जोड़कर देखता है। शब्दों के अर्थ स्पष्ट करने की सर्वश्रेष्ठ पद्धति वाक्य-प्रयोग द्वारा बच्चों को अर्थ का अनुमान लगाने का अवसर देना है।

Important Points

शब्दों के अर्थ केे अनुमान लगाने की निम्न विधियाँ हैं-

उद्बोधन विधि- इस प्रक्रिया में अध्यापक कठिन शब्दों का अर्थ स्वयं नहीं बताकर उद्बोधन प्रणाली का प्रयोग करता है। वह इस विधि में सहायक सामग्री, प्रत्यक्ष प्रदर्शन, श्यामपट्ट आदि की सहायता लेता है। उद्बोधन विधि में अध्यापक निम्न तरीके अपनाता है-

  • प्रत्यक्ष वस्तु प्रदर्शन
  • प्रत्यक्ष क्रिया द्वारा
  • माॅडल द्वारा
  • अंक संचालन द्वारा
  • अमूर्त विचारों द्वारा

स्पष्टीकरण विधि- स्पष्टीकरण विधि तब अपनाई जाती है जब उद्बोधन विधि द्वारा शब्दों का अर्थ स्पष्ट नहीं होता है। इस विधि के निम्न तरीके हैं-

  • व्युत्पत्ति
  • प्रत्यय
  • उपसर्ग
  • तुलना

प्रवचन विधि- शब्दो का अर्थ स्पष्ट करने की यह अंतिम विधि है। इस विधि के निम्न तरीके प्रचलन मेंं हैं-

  • पर्यायवाची
  • विपरीतार्थक
  • अर्थ-विस्तार
  • अनुवाद इत्यादि
Latest CTET Updates

Last updated on Apr 30, 2025

-> The CTET 2025 Notification (July) is expected to be released anytime soon.

-> The CTET Exam Date 2025 will also be released along with the notification.

-> CTET Registration Link will be available on ctet.nic.in.

-> CTET is a national-level exam conducted by the CBSE to determine the eligibility of prospective teachers.  

-> Candidates can appear for CTET Paper I for teaching posts of classes 1-5, while they can appear for CTET Paper 2 for teaching posts of classes 6-8.

-> Prepare for the exam with CTET Previous Year Papers and CTET Test Series for Papers I &II.

More शिक्षण विधियाँ Questions

Get Free Access Now
Hot Links: teen patti all teen patti master plus teen patti gold new version 2024 teen patti gold old version teen patti go